Fizjologia skóry dzieci i zasady pielęgnacji

Skóra to bardzo "zapracowany" organ

Czy myśleliście o skórze jako o narządzie? Tak właśnie, skóra to nie tylko "powłoka", która trzyma wszystko razem. To bardzo ważny (największy w ciele człowieka) organ, który ma wiele ważnych funkcji. Zadania skóry to::

• Ochrona tkanek i narządów przed czynnikami zewnętrznymi.
• Pierwsza linia obrony w walce z drobnoustrojami. Odpowiednio kwaśne pH, substancje produkowane m.in. przez gruczoły łojowe oraz kolonizacja florą fizjologiczną zapewniają ciągłą osłonę przed niepożądanymi intruzami.
• Termoregulacja. Skóra bierze udział w utrzymaniu prawidłowej temperatury ciała na kilka sposobów: przez produkcję potu, poszerzenie lub zwężenie drobnych naczyń krwionośnych, skurcz mięśni przywłosowych (tzw. gęsia skórka) oraz dzięki tkance podskórnej - tłuszczowej warstwie izolacyjnej.
• Zapobieganie utracie wody z organizmu. Regulacja ilości płynów w organizmie odbywa się m.in. przez mechanizm parowania wody przez powierzchnię skóry.
• Ochrona przed promieniowaniem UV dzięki barwnikowi produkowanemu przez melanocyty.
• Dzięki receptorom znajdującym się w skórze odbieramy świat za pomocą dotyku. Czujemy faktury, temperaturę, konsystencję. Nie można zapominać o receptorach czucia bólu. To nasza sygnalizacja świetlna, która ostrzega: uwaga - zabierz rękę! Dzięki nim unikamy wielu wypadków. 
• Produkcja witaminy D pod wpływem słońca.

Prawidłowe dbanie o skórę, to jak widać inwestycja w równowagę całego organizmu. U małych dzieci (szczególnie do 2-3 roku życia, kiedy nie wszystkie mechanizmy są w pełni dojrzałe), jest to szczególnie ważne ale i trudne.

Skóra dzieci różni się od skóry osób dorosłych. 

Przede wszystkim jest dużo bardziej delikatna.

• Cieńszy niż u dorosłych naskórek jest bardziej podatny na podrażnienia i uszkodzenie przez: 
•  Czynniki fizyczne, tj. wiatr, mróz, suche powietrze itp. 
• Czynniki chemiczne. Większość kosmetyków przeznaczonych dla dorosłych nie nadaje się do pielęgnacji małych dzieci. Substancje zapachowe, nieodpowiednie dla dzieci, zbyt kwaśne pH, konserwanty mogą działać drażniąco na delikatną skórę niemowlaków i małych dzieci. 
• Czynniki biologiczne. Bakteriom, wirusom, grzybom, pasożytom - wszelkim patogenom łatwiej rozwijać się na delikatnej, niedojrzałej skórze dziecka, które nie ma w pełni rozwiniętych mechanizmów obronnych. Przyczynia się do tego kilka czynników (patrz poniżej).
• Niskie pH skóry to bariera, chroniąca przed drobnoustrojami. Skóra dzieci ma wyższe (mniej kwaśne) pH niż u dorosłych. Dlatego łatwiej dochodzi u nich do infekcji skórnych.
• Warunki w brzuchu mamy są (a przynajmniej powinny być) sterylne. Noworodek stopniowo zdobywa florę fizjologiczną. Dotyczy to nie tylko kolonizacji jelit, ale i skóry. Dopóki nie utworzy się równowaga pomiędzy drobnoustrojami, które zamieszkują w prawidłowych warunkach skórę i chronią przed niepożądanymi intruzami - łatwiej o zakażenia.  
• Dużo większa niż u dorosłych powierzchnia parowania (w stosunku do objętości ciała) powoduje szybszą utratę wody z organizmu. Trzeba o tym pamiętać, gdyż u dzieci dużo szybciej dochodzi przez to do odwodnienia w przypadku podwyższonej temperatury ciała czy otoczenia. 
• Mniejsza ilość gruczołów potowych sprawia, że mechanizmy chłodzenia nie są jeszcze w pełni sprawne. Łatwiej o przegrzanie.
• W pierwszych miesiącach życia, szczególnie kiedy dziecko jest jeszcze pod wpływem działania hormonów mamy, może dojść do nadmiernej produkcji łoju i przetłuszczania skóry. 
• Jaśniejsza karnacja, spowodowana mniejszą niż u dorosłych produkcją malaniny, powoduje, że dzieci są dużo bardziej narażone na negatywne skutki promieniowania słonecznego, w tym promieniowania UV. Łatwiej dochodzi u nich do poparzeń słonecznych. Przebyte poparzenie słoneczne w dzieciństwie jest jednym z czynników ryzyka rozwoju czerniaka w przyszłości. Także ryzyko rozwoju raka skóry w przyszłości związane jest z silną i częstą ekspozycją na słońce w dzieciństwie. 
• Cykl rozwoju włosów malutkich dzieci jest zsynchronizowany - włoski rosną i wypadają w tym samym okresie. Dlatego w wieku kilku tygodni dzieci często "łysieją".

Jak dbać o skórę niemowlaków i małych dzieci

Znając różnice w budowie skóry dzieci, łatwiej zrozumieć zasady, jakimi powinniśmy się kierować w wyborze kosmetyków i metod pielęgnacji. 

1. Wybieraj kosmetyki przeznaczone dla dzieci. Nie trzeba sięgać od razu po te z najwyższej półki. Wysoka cena kosmetyków nie daje gwarancji, że skóra dziecka dobrze zareaguje na dany produkt. Znalezienie odpowiednich preparatów odbywa się metodą prób i błędów. Nawet te najbardziej ekskluzywne mogą zadziałać uczulająco lub drażniąco i odwrotnie, może okazać się, że całkiem dobrze sprawdzą się stosunkowo tanie kosmetyki. Dlatego najlepiej zacząć od zwykłych preparatów dla dzieci. 
2. Najlepiej wybierać produkty bezzapachowe, bez dodatkowych barwników - są to zupełnie zbędne substancje, które mogą wywoływać podrażnienia i alergie. Poza tym małe dziecko pachnie tak pięknie, że nie trzeba go w żaden sposób perfumować :)
3. Nie przesadzaj z ilością kosmetyków. W codziennej pielęgnacji potrzebnych jest ich naprawdę niewiele. 
• Płyn lub mydło w kostce do kąpieli, często można je stosować także jako szampon. 
• Krem chroniący przed podrażnieniem okolicy pieluszkowej. Nie u każdego dziecka i nie za każdym razem jest konieczne stosowanie tych preparatów. Podstawą dbania o pupę niemowlaków jest częsta zmiana pieluszek! O tym jak sprawić, żeby pupa niemowlaka była faktycznie gładka i jak radzić sobie z odparzeniami, napiszę już niedługo w osobnym poście.
• Balsam lub krem do ciała przydatny jeśli wykonujemy u niemowlaków masaż, co gorąco polecam. Jest to chwila relaksu dla dziecka jak i rodziców, poznawania siebie nawzajem i "uczenia" dziecka jego własnego ciała. Nie stosuj rutynowo kremów ani balsamów. Większość dzieci ich nie potrzebuje. W przypadku tendencji do przesuszania i skłonności do alergii najlepiej sprawdzają się emolienty, zapewniające długotrwałe i głębokie nawilżenie skóry. O preparatach nawilżających i ich prawidłowym stosowaniu w przypadku suchej skóry - w kolejnym poście :).
• Oliwka jako środek nawilżający nie jest tak skuteczna jak emolienty czy balsamy, a jej efekt jest krótkotrwały. Dodatkowo może zatykać pory nasilając tendencje do przetłuszczania. Dobrze za to sprawdza się przy masowaniu niemowlaków.
• Talk, kiedyś popularny, dziś nie jest już niezbędnym kosmetykiem. Może okazać się przydatny w upalne dni (takie jak poprzedniego lata), kiedy dzieci bardzo się pocą. Posypanie miejsc narażonych na ciągłą wilgoć, jak pachy, pachwiny, okolica szyjki pod brodą u leżących dzieci może zapobiec macerowaniu delikatnego naskórka.
4. Poza kremem przeciw odparzeniom pupy, który łatwo wsiąka w pieluszkę i dlatego trzeba używać go zawsze trochę więcej, stosuj tzw. niezbędne minimum aplikowanych kosmetyków.
5. Jeżeli warunki atmosferyczne są niesprzyjające dla małych dzieci (wiatr, mróz itp.), stosuj specjalne kremy ochronne.
6. Wiedząc jak groźne mogą być skutki wpływu promieniowania UV,  bezwzględnie pamiętaj o kremach przeciwsłonecznych z wysokim filtrem.
7. Niezwykle ważne dla skóry dzieci jest to, w co je ubieramy. Unikaj elastycznych, nieprzewiewnych tkanin. Sztywne aplikacje, rzepy, wełna. mogą drażnić skórę mechanicznie. Przy wyborze ubranek kieruj się przede wszystkim tym, czy będą wygodne i miłe dla dziecka, a dopiero w następnej kolejności walorami estetycznymi. Niestety producenci nie zawsze myślą o tym, że umieszczenie guzików na pleckach kaftanika dla noworodka, który spędza większość czasu leżąc w tej pozycji, to nie najlepszy pomysł... U dzieci ze szczególnie delikatną skórą i skłonnościami do alergii powinno się także unikać kolorowych tkanin, gdyż barwniki mogą działać drażniąco. Najlepsze ciuszki, szczególnie dla noworodka to te naturalne, neutralne i bawełniane.