Ostra biegunka u dziecka

Źródło

Dlaczego dzieci cierpią z powodu ostrej biegunki częściej niż dorośli? Dlaczego jest to dla nich dużo bardziej niebezpieczny stan niż dla dorosłych? Jak zapobiegać chorobom przebiegającym z ostrą biegunką? Jak postępować, jeśli już dojdzie do takiego problemu? Kiedy zgłosić się po pomoc do lekarza? W kolejnych artykułach znajdziesz odpowiedzi na te i inne pytania. Mam nadzieję, że dzięki dokładnemu wyjaśnieniu przyczyn oraz istoty problemu, łatwiej będzie bronić się przed zachorowaniem i zapamiętać jak postępować w razie ostrej biegunki.

Biegunka to objaw, a nie choroba

Podobnie jak gorączka, ostra biegunka jest objawem podstawowego schorzenia, a nie chorobą samą w sobie. Mówiąc najprościej, to sposób organizmu na pozbycie się szkodliwych drobnoustrojów/ substancji. To bardzo istotne, aby właśnie w ten sposób rozumieć problem. Celem staje się wówczas leczenie choroby (jeśli to możliwe, przyczynowe, jeśli nie - tylko objawowe), a nie zatrzymanie biegunki. Skoro organizm uznał, że musi się czegoś pozbyć i to szybko, z reguły nie ma sensu zatrzymywać tego w jelitach.
Ostra biegunka trwa kilka do kilkunastu dni. Problem utrzymujący się ponad 3 tygodnie można już zakwalifikować jako przewlekłą biegunkę.

Kiedy można mówić o biegunce u małych dzieci?

U niemowląt, szczególnie w pierwszych miesiącach życia liczba wypróżnień może być duża i nadal mieścić się w granicach normy. Nie da się ustalić jaka liczba stolców odpowiada biegunce w tym wieku. O biegunce u takich maluchów można mówić, jeśli::

1. Liczba stolców nagle zwiększyła się w stosunku do zwykłego rytmu wypróżnień.
2. Przypada więcej niż jeden stolec na każdy posiłek.
3. Konsystencja stolców jest wodnista.
4. Stolce zawierają śluz, krew lub ropę.

Oprócz liczby i wyglądu kup, u dzieci można zaobserwować oznaki odwodnienia:

• zmiana zachowania - początkowo rozdrażnienie, następnie apatia, senność
• płacz bez łez, suche wargi, język, śluzówki
• zapadnięte gałki oczne, wyostrzenie rysów twarzy, 
• wiotka skóra, którą łatwo chwycić w dwa palce i pomału wraca do poziomu (szczególnie na brzuszku),
• zapadnięte ciemię u niemowląt,
• wydłużony powrót kapilarny - to objaw, którego nazwa jest dość skomplikowana, ale łatwo go sprawdzić. Po uciśnięciu na paznokieć, jego płytka robi się biała. Kiedy puścimy ucisk, powinna w ciągu max. 2s znów być różowa. Jeśli kolor wraca dłużej, to właśnie wydłużony powrót kapilarny - oznaka odwodnienia.
• utrata masy ciała
• oliguria - zmniejszona ilość moczu, aż do anurii - zatrzymania oddawania moczu; ciemniejszy niż zwykle (zagęszczony) mocz

Kiedy zwrócić się po pomoc lekarza?

Źródło

Zwróć się po pomoc medyczną, jeśli:
Twoje dziecko nie ma sił, aby utrzymać się na nogach,
Jest w ograniczonym kontakcie, podsypiające,
Nie ma siły pić,
Wymiotuje krwią, bądź wymioty przypominają fusy do kawy.
W stolcu znajduje się krew, śluz, ropa,
W razie ostrego bólu brzucha
Ma oznaki odwodnienia (jak wyżej)
Twoje dziecko ma mniej niż 6 miesięcy,
Wydaje się osłabione,
Masz trudności w pojeniu dziecka,
Utrzymują się wymioty uniemożliwiające przyjmowanie płynów,
Twoje dziecko choruje na coś przewlekle, ,
W razie zakażenia przywiezionego zza granicy, bądź po powrocie z ciepłych krajów,
Jeśli utrzymują się stale nasilone objawy - wymioty po 1-2 dniach, biegunka po 3-4 dniach.  

*Jako rodzic znasz najlepiej swoje dziecko, jeśli jego zachowanie i stan ogólny budzą Twój niepokój, warto zasięgnąć opinii lekarskiej.

Przyczyny ostrej biegunki

Przyczyny biegunki oczywiście różnią się w zależności od szerokości geograficznej oraz stopnia rozwinięcia kraju. Poniżej znajduje się zestawienie najczęstszych przyczyn w Polsce. W krajach rozwijających się, częściej dochodzi do skażenia wody pitnej, w krajach tropikalnych częstsze niż u nas są infekcje pasożytnicze. W dobie łatwego podróżowania, praktycznie po całym świecie, uczulam, żeby w razie wystąpienia problemów w trakcie podróży albo po powrocie zza granicy, pamiętać o tym fakcie!  

• Główne przyczyny ostrej biegunki to infekcje. Biegunce infekcyjnej, szczególnie u małych dzieci, towarzyszy często gorączka. Dodatkowo, mogą pojawić się nudności, wymioty, bóle brzucha. Drogi szerzenia zakażeń, to: bezpośredni kontakt z chorą osobą, spożycie zakażonego pokarmu, kontakt z niektórymi zwierzętami, kontakt z przedmiotami zanieczyszczonymi przez odchody, tj. brudne pieluszki czy toalety. Wśród patogenów wywołujących biegunkę można wyróżnić:
  
  • wirusy (głównie rotawirusy, adenowirusy, enterowirusy).  Rotawirusy są najczęstszą przyczyną biegunki o cięższym przebiegu oraz najczęstszą przyczyną hospitalizacji z powodu biegunki małych dzieci w Polsce. Praktycznie każde dziecko w Polsce przechodzi przynajmniej jedną infekcję rotawirusową do ukończenia 5. roku życia. Ponieważ to zdecydowanie najczęstsza, a przy tym jedna z najbardziej niebezpiecznych przyczyn biegunki wśród małych dzieci, już niedługo zamieszczę na blogu osobne materiały dotyczące rotawirusów.
  • bakterie, to zdecydowanie rzadsza przyczyna ostrej biegunki, a wśród nich m.in.:
  • E.coli - szczepy patogenne, czyli takie, które mogą wywoływać choroby. Znajdują się w skażonym jedzeniu, jak niedopieczone/niedosmażone hamburgery, niemyte owoce, oraz w skażonej wodzie (w tym na kąpieliskach). 
  • Salmonella- bakterie produkujące toksyny, będące przyczyną ostrego zatrucia pokarmowego, znajdują się w skażonych surowych lub niedogotowanych jajkach, kurczakach. Źródłem bakterii mogą być zarówno ludzie, jak i zwierzęta, jednak aby doszło do zakażenia u zdrowej osoby trzeba zjeść sporą ilość bakterii. Kwas solny w żołądku skutecznie zabija większość pałeczek. Bardziej narażone na zakażenie są niemowlęta i małe dzieci, których naturalne mechanizmy obronne, t.j. niskie pH soku żołądkowego nie są jeszcze dostatecznie wykształcone.
  • Campylobacter - do zakażeń dochodzi najczęściej latem, bakterie znajdują się w skażonym niedogotowanym mięsie, kurczakach. Biegunka w przebiegu zakażenia tą bakterią może wiązać się z obecnością śluzu i krwi w stolcu.
  • Staphylococcus aureus - bakteria, która sama w sobie nie zajmuje przewodu pokarmowego, ale może produkować toksyny wywołujące zatrucie pokarmowe. Bakterie mnożą się szczególnie w potrawach o dużej zawartości cukru (kremy, ciastka), ale też w mięsach, jeśli są one nieodpowiednio przechowywane (w zbyt ciepłej temperaturze), w pokarmach rozmrażanych, a następnie znów zamrażanych, przeterminowanych. Jak łatwo się domyślić, do zatruć dochodzi gł. latem. Objawy często kończą się na wymiotach, które mogą się pojawić szybko po zjedzeniu zatrutego pokarmu. To także odruch obronny, który często usuwa skutecznie przyczynę choroby. Czasem jednak dochodzi też do biegunki.  
  • pierwotniaki i pasożyty (sporadycznie), m.in.:
  • Giardia lamblia - najczęściej do zachorowań dochodzi w dużych skupiskach dzieci, jak żłobki i przedszkola, ale także w niektórych parkach wodnych, na basenach, gdyż lamblia jest dosyć oporna na działanie chloru.
• Biegunka polekowa. Najczęściej po antybiotykach, w wyniku zaburzenia flory fizjologicznej jelit, ale także po lekach zobojętniających kwas solny, niektórych lekach hormonalnych, antyarytmicznych itd. Tak naprawdę wiele leków może powodować biegunkę (w tym ziołowych), dlatego w razie problemu, warto zastanowić się czy w ostatnim czasie dziecko nie przyjmowało jakiegoś nowego medykamentu/ herbatki ziołowej itp.
• Alergie i nietolerancje pokarmowe, takie jak nietolerancja laktozy. Choć podłoże tych dwóch schorzeń jest różne, łączy je występowanie biegunki po spożyciu określonych pokarmów. Z reguły objawy utrzymują się dłużej (do wyeliminowania "winnego" produktu z diety). Biegunki bywają zatem nawracające bądź przewlekłe. Nie towarzyszy im gorączka, zdecydowanie rzadziej pojawiają się objawy takie jak nudności i wymioty.
• Nieswoiste zapalenia jelit, to przewlekłe choroby, które powodują nawracające lub przewlekające się biegunki, często z domieszką krwi. 
• Czynnościowe choroby jelit przebiegające z biegunką, np. zespół jelita drażliwego. To kolejna przypadłość, która utrzymuje się dłużej niż 2-3 tygodnie, bądź nawraca. Problemy czynnościowe nie wynikają z żadnej znanej współczesnej medycynie patologii przewodu pokarmowego, ale mogą wiązać się np. z reakcją dziecka na stres. Zaburzenia takie, choć przewlekłe, nie upośledzają rozwoju dziecka. Aby je zdiagnozować należy jednak najpierw wykluczyć wszystkie inne możliwe przyczyny biegunki.

Nawracająca bądź przewlekająca się ponad 2-3 tygodnie biegunka oraz biegunka z krwią, ropą i śluzem (niezależnie od czasu trwania) wymaga oceny lekarskiej i odpowiedniej diagnostyki. 

Jak zapobiegać ostrej biegunce?

• Mycie rąk po każdym korzystaniu z toalety i przed każdym posiłkiem to absolutna podstawa! Odpowiednia higiena zapobiega większości zakażeń. Niestety niektóre patogeny, takie jak rotawirusy mogą przeżyć na powierzchni przedmiotów nawet 10 dni, a wystarczą pojedyncze wirusy, aby spowodować zakażenie. Po każdym pobycie w miejscach publicznych, t.j. sklepy, poradnie, place zabaw pamiętaj o umyciu rąk dziecka i pilnowaniu, aby nie brało ich do buzi do tego czasu. 
• Od najmłodszych lat wpajaj dzieciom zasady higieny osobistej, wyrabiaj nawyk mycia rąk zawsze po powrocie do domu, po każdym korzystaniu z toalety i przed każdym posiłkiem.
• Mycie rąk po każdej zabawie ze zwierzętami.
• Dzieci karmione piersią rzadziej chorują na infekcyjny nieżyt żołądkwo-jelitowy.
• Używaj osobnych desek do krojenia mięsa oraz warzyw i owoców. W surowym mięsie mogą być bakterie, które giną poddane obróbce termicznej, ale mogą przetrwać w szczelinach deski do krojenia, a następnie przedostać się na inne produkty krojone na niej.
• Przechowuj odpowiednio żywność. Raz rozmrożonych produktów nie należy ponownie zamrażać.
• W razie konieczności dłuższej antybiotykoterapii, stosuj probiotyki.
• W trakcie podróży do ciepłych krajów stołuj się jedynie w sprawdzonych lokalach, używaj wodę butelkowaną bądź gotowaną. Nie jedz i nie pij niczego z niepewnych źródeł.
• Wśród dzieci ciężkość przebiegu ostrych nieżytów żołądkowo-jelitowych jest związana przede wszystkim z patogenem wywołującym chorobę. Najcięższe postaci zakażenia przewodu pokarmowego wywołuje rotawirus. Na szczęście możemy temu skutecznie zapobiegać.
  

  Szczepienia przeciw rotawirusom są skuteczną metodą zapobiegania ciężkim postaciom zakażenia, oraz hospitalizacji związanych z nieżytem żołądkowo-jelitowym.

Dlaczego biegunka może być groźna dla dzieci?

Organizm dzieci jest zbudowany w dużo większym stopniu z wody, niż organizm dorosłych. Dużo łatwiej może dochodzić u nich do odwodnienia oraz jego konsekwencji. Zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej są groźne dla funkcjonowania większości organów. W efekcie ciągłej utraty płynów, bez odpowiedniego ich uzupełniania, mechanizmy odpowiedzialne za utrzymanie równowagi w organizmie (jak przyspieszenie akcji serca), mogą nie wystarczyć. W konsekwencji dochodzi do wstrząsu i nawet śmierci.

Zapamiętaj! Uzupełnianie płynów jest podstawą w leczeniu ostrej biegunki!

Już niedługo post z zasadami postępowania w przypadku ostrej biegunki u dzieci! Subskrybuj/ obserwuj www.doktor-mama.pl bądź śledź nowości za pośrednictwem FB :)