Co warto wiedzieć o szczepieniu przeciwko HPV

Kto i kiedy powinien zostać zaszczepiony przeciwko HPV?

Przede wszystkim wszystkie dziewczęta, ale i chłopcy po ukończonym 9. roku życia, którzy nie mają ku temu przeciwwskazań medycznych. Zakażeniu wirusem HPV mogą ulec osoby każdej płci i orientacji seksualnej. Wirus szerzy się drogą bliskich kontaktów cielesnych (niekoniecznie stosunków płciowych). Optymalne jest zabezpieczenie młodzieży przed podjęciem pierwszych zachowań seksualnych. Wykazano, że szczepienie jest najbardziej skuteczne u osób poniżej 14. roku życia.

Dlaczego warto szczepić przeciwko HPV?

Jako rodzice chcemy zapewnić naszym dzieciom jak najlepszą, bezpieczną przyszłość. Zakażenia
Choć trudno wyobrazić sobie nasze dzieci w wieku kilkudziesięciu lat, już dziś możemy ochronić je przed chorobami nowotworowymi będącymi następstwem zakażenia HPV:
wirusem są bardzo powszechne, niemal każda osoba aktywna seksualnie ulegnie w swoim życiu zakażeniu. U większości osób zakażonych, infekcja przebiega bezobjawowo i ustępuje samoistnie w ciągu 1-2 lat. U niektórych osób, zakażenie przechodzi w fazę przewlekłą, która może prowadzić do rozwoju zmian przed-nowotworowych i nowotworowych. Niestety, nie da się przewidzieć u kogo nastąpi pomyślny rozwój zdarzeń a u kogo proces, prowadzący do rozwoju nowotworu.

źródło grafiki: Microbe Wiki

·         rakiem szyjki macicy, sromu i pochwy u kobiet,
·         nowotworami prącia u mężczyzn,
·         rakiem odbytu oraz nowotworami głowy i szyi u osób obu płci
a także w przypadku szczepień 4- i 9- walentnych, przed brodawkami narządów płciowych i innych okolic skóry.

Jakie obecnie  są dostępne szczepionki przeciwko HPV?

Wszystkie dostępne szczepionki (2-, 4- i 9-walentna) zabezpieczają przed serotypami wirusa 16 i 18 - odpowiedzialnymi za 80% przypadków raka szyjki macicy, a także nowotworami okolicy krocza, odbytu, głowy i szyi. Szczepionki 4- walentne zabezpieczają dodatkowo przed serotypami wirusa odpowiedzialnymi za 90% przypadków występowania brodawek płciowych, a 9- walentne przed jeszcze większą grupą wirusów HPV odpowiedzialnych zarówno za choroby nowotworowe jak i brodawki płciowe.

Czy szczepionka jest skuteczna?

W krajach, w których od 11 lat prowadzone są programy szczepień ochronnych (tj. Australia, Finlandia czy Szwecja), wykazano, że szczepionki są bardzo skuteczne w zapobieganiu zmianom przed-nowotworowym i wczesnym postaciom nowotworów oraz brodawkom płciowym. Docelową, wysoką skuteczność kliniczną szczepień przeciwko HPV najszybciej wykazano w zapobieganiu występowania brodawek płciowych. Po kilku latach stosowania szczepionek, okazało się, że efekt ochronny szczepień wystąpił nie tylko u zaszczepionych (dzięki przerwaniu łańcucha zakażeń), ale także w niezaszczepionej populacji rówieśników (ochrona populacyjna). W 2009 r. Światowa Organizacja zdrowia (WHO) zaleciła, aby wszystkie kraje wprowadziły szczepienie do swoich kalendarzy szczepień.

Jak przebiega cykl szczepienia i jak podaje się szczepionkę?

W zależności od wieku, oraz rodzaju szczepionki, można stosować schemat dwudawkowy (wystarczający u młodszych osób) lub trzydawkowy (zapewniający optymalną skuteczność u starszych nastolatków i dorosłych). Ważne, aby przyjąć pełny cykl szczepienia, gdyż takie postępowanie gwarantuje w przyszłości skuteczne zabezpieczenie przed wymienionymi chorobami nowotworowymi. Szczepionki przeciwko HPV podaje się domięśniowo w mięsień ramienia. Wbrew obiegowym opiniom - żadnej szczepionki nie podaje się bezpośrednio "do krwioobiegu".

Kto nie powinien otrzymać szczepionki przeciwko HPV i kto o tym decyduje?

O podaniu szczepionki decyduje lekarz, który bada osobę przed każdym szczepieniem i kwalifikuje tzn. stwierdza czy nie ma przeciwwskazań. Trwałym przeciwwskazaniem jest wystąpienie w przeszłości poważnych (zagrażających życiu) reakcji alergicznych po podaniu wcześniejszej dawki lub na któryś ze składników szczepionki. Jeśli u danej osoby kiedykolwiek wystąpiła taka reakcja, należy w czasie wizyty poinformować o tym lekarza. O przebytej reakcji anafilaktycznej warto poinformować lekarza lub farmaceutę za każdym razem, kiedy dziecko ma otrzymać jakikolwiek preparat medyczny, nie tylko szczepionkę. Szczepienia nie wykonuje się w czasie ostrej choroby, szczególnie przebiegającej z gorączką. Łagodne choroby takie jak przeziębienie i większość chorób przewlekłych nie są przeciwwskazaniem do szczepienia.

Jakie są możliwe niepożądane działania szczepienia?

Jak w przypadku każdego preparatu, nawet dostępnego bez recepty - ze szczepieniami wiąże się ryzyko działań niepożądanych. Najczęściej są to łagodne reakcje, które ustępują samoistnie w ciągu 2-5 dni:
·         ból, rzadziej obrzęk i zaczerwienienie w miejscu szczepienia,
·         stan podgorączkowy lub gorączka,
·         ból głowy.
Zdarza się, że dzieci, szczególnie w wieku nastoletnim, reagują na szczepienie silnymi emocjami (czasem nawet jeszcze przed ukłuciem). Strach przed igłą może prowadzić do zasłabnięcia, zawrotów głowy, a nawet krótkotrwałej utraty przytomności i różnych objawów neurologicznych. Jeśli Twoje dziecko ma skłonność do takich reakcji, należy powiedzieć o tym pielęgniarce. Szczepienie w pozycji leżącej może zmniejszyć ryzyko zasłabnięcia i upadku. Poważne działania niepożądane występują niezwykle rzadko (1 raz na milion) i są to reakcje alergiczne. Aby uniknąć ich konsekwencji, po szczepieniu należy pozostać w poradni przez 30 min. W razie ostrych reakcji uczuleniowych, personel medyczny poradni szybko udziela niezbędnej pomocy.
W mediach krąży wiele nieprawdziwych informacji o rzekomych niepożądanych działaniach szczepionek przeciwko HPV. Na świecie podano już ponad 100 milionów dawek szczepionek przeciw HPV i nie udowodniono związku szczepień z żadnymi przewlekłymi chorobami, czy zaburzeniami płodności. We Wrocławiu w ciągu ostatnich 7 lat podano 30500  dawek szczepionek w ramach Programu profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). W tym czasie zgłoszono formalnie kilkanaście odczynów niepożądanych. Były to łagodne bądź umiarkowane dolegliwości bólowe, które szybko ustąpiły. Poza danymi dotyczącymi NOP-ów z Sanepidu, zweryfikowałam występowanie niepożądanych odczynów, zbierając informacje ze strony personelu szczepiącego poradni POZ we Wrocławiu. Sporadycznie zdarzały się zasłabnięcia, związane najczęściej ze strachem przed igłą. Nie zaobserwowano do tej pory żadnego poważnego odczynu poszczepiennego związanego ze szczepieniem przeciwko HPV.

Co zrobić, jeśli u dziecka wystąpi niepożądany odczyn poszczepienny?

Niepożądany odczyn poszczepienny (NOP), to każdy objaw chorobowy, który ma związek czasowy ze szczepieniem. Czyli nawet złamanie ręki niedługo po szczepieniu spełnia tę definicję. W razie wystąpienia niepokojących objawów związanych ze szczepieniem (choćby czasowo), należy udać się do lekarza i w czasie wizyty poinformować go o przebytym szczepieniu. Lekarz oceni ewentualny związek przyczynowy NOP-u ze szczepieniem oraz jego powagę. Obowiązuje nas oczywiście zgłoszenie takich odczynów do Sanepidu. W razie wątpliwości co do tego, czy objawy u pacjenta można wiązać ze szczepieniem, można także skorzystać z konsultacji w poradni specjalistycznej szczepień ochronnych. takie poradnie funkcjonują w wielu miastach w Polsce. TUTAJ znajdziesz ich listę. Aby dziecko mogło zostać przyjęte przez specjalistę w dziedzinie chorób zakaźnych i wakcynologii, potrzebne jest jak do (niemal) każdej innej poradni specjalistycznej - skierowanie. Lekarz POZ podejmuje decyzję, czy pacjent potrzebuje konsultacji w trybie pilnym, czy może poczekać na planowy termin wizyty i wystawia adekwatne skierowanie.

Wrocławianki w komfortowej sytuacji

Każda uczestniczka wrocławskiego programu szczepień HPV, która doświadczy niepokojących objawów  (NOP), wciągu 2 tygodni od podania szczepionki może skorzystać bez skierowania ze specjalistycznej konsultacji w Klinice Pediatrii i Chorób Infekcyjnych przy ul. Chałubińskiego 2-2a we Wrocławiu. W przypadku godzin popołudniowych i wieczornych prosimy o wcześniejsze umówienie wizyty z lekarzem dyżurnym kliniki pod nr tel. (71) 770-31-55
Można też skontaktować się za pośrednictwem e-maila:kpi@spsk1.com.pl  podając w tytule wiadomości HPV Wrocław lub formularza kontaktowego tego bloga.

Gdzie można znaleźć więcej wiarygodnych informacji na temat szczepień i szczepionek?

• www.zaszczepsiewiedza.pl
• www.szczepienia.pzh.gov.pl
• www.pediatria.mp.pl
• http://hpv.wroclaw.pl/wps/portal/profilaktyka

opracowanie (na potrzeby Wrocławskiego Programu Profilaktyki Zakażeń Wirusem Brodawczaka Ludzkiego)
prof. dr hab. n. med. Leszek Szenborn
lek.  Kamila Ludwikowska

Bibliografia (a przynajmniej część...):

• Pastwa-Wojciechowska B., Izdebski Z. Sexual activity of Polish adults. Ann Agric Environ Med. 2014; 21 (1): 194–7.
• Jemal A, Simard EP, Dorell C, et al. Annual Report ot the Nation on the Status of Cancer, 1975–2009, featuring the burden and trends in human papillomavirus (HPV)-associated cancers and HPV vaccination coverage levels. J Natl Cancer Inst. 2013;105:175-201
• Winer, RL, Le S-K, Hughes JP, Adam DE, Kiviat NB, Koutsky LA. Genital human papillomavirus infection: incidence and risk factors in a cohort of female university students. Am J Epidemiol. 2003;157:218-226
• Ali H, et al. Genital warts in young Australians five years into national human papillomavirus vaccination programme: national surveillance data. BMJ. 2013;346:f2032. 
• Blomberg M, et al. Strongly decreased risk of genital warts after vaccination against human papillomavirus: nationwide follow-up of vaccinated and unvaccinated girls in Denmark. Clin Infect Dis. 2013 Oct;57(7):929-934 
• Cummings T, et al. Reduction of HPV infections through vaccination among at-risk urban adolescents. Vaccine. 2012;30:5496-5499 
• Garland SM, et al. Adolescent and young adult HPV vaccination in Australia: achievements and challenges. Prev Med. 2011;53(Suppl 1):529-535 
• Kahn JA, Brown DR, Ding L, et al. Vaccine-type human papillomavirus and evidence of herd protection after vaccine introduction. Pediatrics. 2012;130:249-256 
• Kahn JA, et al. Vaccine-type human papillomavirus and evidence of herd protection after vaccine introduction. Pediatrics. 2012 Aug;130(2):e249-e256 
• Herrero R et al. Present status of human papillomavirus vaccine development and implementation. Lancet Oncol. 2015 May;16(5):e206-16. doi: 10.1016/S1470-2045(14)70481-4.
• Vichin M et al.An Overview of Quadrivalent Human Papillomavirus Vaccine Safety: 2006 to 2015. Pediatr Infect Dis J. 2015 Sep;34(9):983-91.
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26287792
• Committee on Infectious Diseases. Policy statement: HPV Vaccine Recommendations. Pediatrics. 2012;129(3):602605. Pediatrics Web site. http://pediatrics.aappublications.org/content/129/3/602.full. Published 2012. 
• Romanowski B. Long term protection against cervical infection with the human papillomavirus: review of currently available vaccines. Hum Vaccin. 2011 Feb;7(2):161-169
• Herrero R et al. Present status of human papillomavirus vaccine development and implementation. Lancet Oncol. 2015 May;16(5):e206-16. doi: 10.1016/S1470-2045(14)70481-4.
• UpToDate: HPV
• http://www.who.int/immunization/diseases/hpv/en/
• https://www.cdc.gov/hpv/hcp/index.html
• https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/risk/infectious-agents/hpv-vaccine-fact-sheet
• Sexually transmitted infections in Europe 2013. Stockholm, ECDC. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). [Online] 2013. [Cited: 11 05, 2016.] http://ecdc.europa.eu/en/publications/Publications/sexual-transmitted-infections-europe-surveillance.
• Choroby przenoszone drogą płciową. E., Firląg-Burkacka. Warszawa : s.n., 2016
• Satterwhite CL, Torrone E, Meites E, et al. Sexually transmitted infections among US women and men: prevalence and incidence estimates, 2008.  2013, Sex Transm Dis, Vol. 40, pp. 187–93