Dowiedz się jak zapobiegać WZW A. Już wkrótce bardzo Ci się to przyda!

Co to jest WZWA?

Wirusowe zapalenie wątroby typu A to choroba infekcyjna, w przebiegu której dochodzi do ostrego zapalenia wątroby. Potocznie nazywana bywa żółtaczką pokarmową. Choroba może mieć różny przebieg - od łagodnego (nawet bezobjawowego) po ciężką postać kończącą się niewydolnością wątroby, a nawet zgonem. Na szczęście pierwszy scenariusz jest zdecydowanie częstszy, a przebycie zakażenia pozostawia (tak jak szczepienie) trwałą odporność. Niestety, zwykle nie da się przewidzieć dla kogo choroba będzie łagodna, a dla kogo poważna. Co więcej,  nawet w łagodniejszych postaciach - skutki zakażenia takie jak zmęczenie i apatia mogą utrzymywać się nawet kilka miesięcy. Mało kto może sobie dzisiaj pozwolić na chorowanie choćby przez tydzień. Dlatego warto umieć jej zapobiegać!

Dlaczego piszę o WZW A?

W Polsce do niedawna była to choroba nieco zapomniana, o marginalnym znaczeniu. Od lat jedyne przypadki, jakie obserwowaliśmy, to te przywiezione z wakacji w krajach o gorszych standardach higienicznych. W w ubiegłym roku (2016) w naszym kraju zgłoszono zaledwie 35 przypadków WZW A. Do 30.09. tego roku zgłoszono już 1 685 przypadków WZW A. W całej Europie notuje się ogniska zachorowań. Wyjściowo, choroba szerzyła się głównie w środowisku MSM. Obecnie - można już mówić, że ryzyko dotyczy ogółu społeczeństwa. Świadomość zagrożenia i wdrożenie zasad profilaktyki w naszych domach, przedszkolach, pracy - pozwoli ograniczyć liczbę zachorowań.

W jaki sposób można zarazić się WZW A?

Wirusy zapalenia wątroby typu A wydalane są z kałem osoby zakażonej. Do zakażenia kolejnych osób dochodzi drogą określaną w nomenklaturze medycznej jako fekalno-oralna, czyli tzw. "brudnych rąk".
Do zakażenia może zatem dojść poprzez:
- brak higieny rąk, szczególnie jeśli często dotykamy ust, czy obgryzamy paznokcie
- spożywanie nieumytych warzyw i owoców,
- picie nieprzegotowanej wody z niesprawdzonych źródeł (jeziora, strumienie, studnie itp.),
- bliskie kontakty z osobą zakażoną WZW A (ryzyko dla domowników osoby zakażonej jest znacznie większe, niż dla pozostałych osób).

Kto jest szczególnie narażony na zachorowanie?

Może zacznijmy od tego, kto nie musi się martwić o WZW A i może odpuścić sobie dalszą lekturę ;) Osoby, które zostały zaszczepione przeciwko WZW A oraz które przebyły w przeszłości to zakażenie NIE są narażone na zachorowanie. Dla pozostałych osób, do stałych czynników ryzyka zakażeń WZW A w Polsce należą:

• Wyjazdy do krajów o niższych standardach sanitarnych. Choroba występuje z dużą częstością w rejonach endemicznych. Przed wyjazdem za granicę, warto sprawdzić, czy ryzyko zakażenia w wybranym przez nas rejonie jest aktualnie wysokie. (np. tutaj lub tutaj)
• Stosunki homoseksualne mężczyzn (MSM).
• Stosowanie narkotyków dożylnych i innych używek zwiększających ryzyko niebezpiecznych zachowań.
• Mieszkanie we wspólnym domu z osobą zakażoną.
• Stosunki seksualne z osobą zakażoną (niezależnie od płci i preferencji seksualnych).

Aktualnie, należy dodać do tego przede wszystkim:

• Przebywanie w dużych skupiskach ludzkich - mieszkanie w internacie, akademiku, wyjazdy na kolonie, uczęszczanie do żłobka czy do przedszkola. 
• Spożywanie (także poza domem) posiłków i napojów przygotowanych bez zachowania odpowiednich zasad higieny.

Czy można sprawdzić, czy jest się odpornym przeciwko WZW A? 

TAK. Można wykonać badanie z krwi - oznacza się przeciwciała IgG przeciwko WZW A. Dodatni wynik oznacza odporność przeciwko chorobie (zarówno po szczepieniu jak i przechorowaniu).

Jak przebiega zakażenie WZW A?

Od zakażenia do rozwinięcia objawów mija zazwyczaj 14-28 dni. To dosyć długo, można w tym czasie zapomnieć gdzie i co się jadło.
Objawy WZW A, jak wspominałam mogą się różnić - od łagodnych postaci, po ciężkie zapalenie wątroby. Należą do nich:

• objawy ogólne t.j.: gorączka lub stany podgorączkowe, osłabienie, apatia, 
• brak apetytu, nudności, bóle brzucha, poczucie dyskomfortu ze strony jamy brzusznej, biegunka.
• Żółaczka (występuje u ok 10% małych dzieci do 6. roku życia i 70% starszych dzieci i dorosłych). W zależności od stężenia bilirubiny we krwi, obejmuje coraz większy obszar ciała - od  zażółcone "białek" oczu po żółte, pomarańczowe lub brązowawe zabarwienie skóry twarzy, tułowia itd.  
• Ciemny kolor moczu (jak coca-cola), 
• świąd skóry.

Osoba zakażona WZW A wydala wirusa, a więc jest potencjalnym źródłem zakażenia dla kolejnych osób, już na dwa tygodnie przed pojawieniem się jakichkolwiek objawów oraz w czasie ich trwania (zazwyczaj jeszcze przez tydzień).
Dzieci, szczególnie do 6. roku życia, zazwyczaj przechodzą zakażenie łagodniej niż starsze dzieci i dorośli. Czy to oznacza, że nie musimy się o nie martwić? Nie do końca - po pierwsze, u nich także nie wykluczony jest ciężki przebieg, zdarza się to po prostu rzadziej. Po drugie, maluchy są doskonałym wektorem zakażenia. Mimo, że same często w ogóle nie mają objawów - wydalają wirusy z kałem i przenoszą je na swoje rodzeństwo, rodziców itd.

Czy jest jakieś lekarstwo na WZW A?

Niestety nie dysponujemy lekiem przeciwko wirusom zapalenia wątroby typu A. Jedyne działania jakie możemy podejmować, to zapewnienie odpowiedniego komfortu (przez leczenie objawowe) i wypoczynku osobie chorej. Powinniśmy dbać o to, aby w przebiegu ew. wymiotów lub biegunki nie doszło do odwodnienia. Najlepiej stosować w takiej sytuacji doustne płyny nawadniające dostępne w aptekach bez recepty. Jeśli pojenie doustne jest niemożliwe bądź nieefektywne, płyny podaje się dożylnie w postaci kroplówek. W skrajnych przypadkach - ciężkiej niewydolności wątroby konieczny może być przeszczep wątroby.

Jak uniknąć zachorowania na WZW A?

Znając drogi zakażenia oraz czynniki ryzyka - odpowiedź wydaje się prosta. Dbanie o higienę osobistą oraz zasady przygotowywania posiłków to podstawa.

PAMIĘTAJ i WPAJAJ SWOIM DZIECIOM, RĘCE MYJEMY:

1. Zawsze po skorzystaniu z toalety albo zmianie pieluchy (nawet jeśli to "tylko siku")
2. Zawsze przed jedzeniem
3. Zawsze po powrocie do domu

To absolutne minimum!

Najłatwiej w ogóle pozbyć się problemu dzięki szczepieniu ochronnemu. 
Wszystkie dostępne w Polsce szczepionki przeciwko WZW typu A należą do szczepionek „nieżywych” i zawierają inaktywowany, to znaczy niezdolny do wywołania choroby wirus. Skuteczność i bezpieczeństwo wszystkich zarejestrowanych w Polsce szczepionek są podobne. Pełny cykl szczepienia oznacza podanie 2 dawek szczepionki w odstępie 6-12 miesięcy, szczepienie można zacząć najwcześniej od 12. miesiąca życia dziecka.
W przypadku WZW A, skuteczność szczepień można ocenić dzięki badaniu wytworzonych dzięki nim przeciwciał. Już 2 tygodnie po podaniu pierwszej dawki szczepionki ochronne przeciwciała stwierdza się u 80–98% osób, a po miesiącu u 96–100% osób. Po kompletnym szczepieniu aż 94–100% osób NIE zachoruje na WZW typu A. Szczepionki przeciwko WZW A należą do najbezpieczniejszych szczepionek na rynku. Niepożądane odczyny poszczepienne, to najczęściej łagodne dolegliwości bólowe i/lub obrzęk w miejscu wstrzyknięcia szczepionki. Niestety szczepienie nie jest refundowane.

Jest jedno ale, dotyczące szczepień... Aktualnie brakuje szczepionek przeciwko WZW A w hurtowniach leków w całym kraju. Wystarczyło niespełna 2000 zachorowań, a osoby z kontaktu chorych wykupiły cały dostępny nakład szczepionek. Taka moja drobna dygresja, przed którą nie mogę się powstrzymać - zdaje się, że osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo zdrowotne Polaków w kontekście chorób zakaźnych żyją w szklanej kuli. Nadzór epidemiologiczny oraz budowanie strategii profilaktyki i zabezpieczenia kraju przed chorobami infekcyjnymi pozostawiają baaaardzo wiele do życzenia. To jeden z wielu skrajnie niedofinansowanych sektorów systemu opieki zdrowotnej. Z jednej strony - straszy się nas potencjalnymi zagrożeniami związanymi z ruchami migracyjnymi do Europy w ostatnich latach. Z drugiej - w kontekście faktycznych zmian epidemiologicznych, jakie mogą nieść ze sobą te zjawiska społeczne - panuje absolutna cisza, a my jesteśmy kompletnie nieprzygotowani. Póki co - pozostaje myć ręce i uważać na to co i gdzie się je.

Co zrobić, jeśli podejrzewasz u siebie lub swoich bliskich WZW A i/lub w razie potwierdzonego zakażenia?

1. Pilnie udaj się do lekarza POZ, który na podstawie wywiadu lekarskiego oraz badania fizykalnego podejmie decyzję o dalszych krokach. Konieczne bywa skierowanie do szpitala.
2. Szczególnie dbaj o powyższe zasady higieny, aby nie zarazić kolejnych osób. nie przygotowuj posiłków dla innych osób, a jeśli nie ma innego wyjścia - bardzo dokładnie myj przed tym ręce.

W razie potwierdzonego zakażenia, ponadto: 

• Staraj się odizolować od innych osób do czasu ustąpienia ostrych objawów (zazwyczaj tydzień od pojawienia się żółtaczki). 
• Zwolnij! Chodzi przede wszystkim o tempo życia. Odpowiedni odpoczynek jest niezbędnym elementem walki z chorobą i rekonwalescencji (która czasami trwa nawet kilka miesięcy). 
• Dbaj o odpowiednie nawodnienie.
• Wstrzymaj się od kontaktów seksualnych do czasu ustąpienia objawów.
• Wstrzymaj się od spożywania alkoholu do czasu ustąpienia zapalenia wątroby.