Lamblie

Choroby pasożytnicze, które mogą zdarzyć się u każdego dziecka

Pasożyt wywołujący chorobę: Giardia duodenalis, inaczej G. lamblia lub G. intestinalis
Wielkość pasożyta: 10-20 mikrometra (nie da się zobaczyć go gołym okiem).

Lamblioza, to stosunkowo powszechna choroba pasożytnicza jelit. Choć nie wywołuje takich emocji jak choćby obrzydliwe glisty czy tasiemce, (lamblii nie widać wszak gołym okiem) - jest niedoceniana w porównaniu z większymi ale rzadko spotykanymi intruzami. W krajach rozwijających się, o niskich standardach sanitarnych dotyczy nawet 20-40% społeczeństwa. W krajach rozwiniętych, w tym w Polsce jest zdecydowanie rzadsza, ale nadal obecna. Podróże do krajów tropikalnych i rozwijających się są jednym z istotnych czynników ryzyka choroby. Do choroby najczęściej dochodzi u małych dzieci, w wieku do 5 lat. Pasożyty mogą występować także u zwierząt (np. psy, bydło, owce), ale nie jest pewne, czy zwierzęta mogą przenosić chorobę na ludzi.

W jaki sposób można zarazić się lambliami?

1.      Od osoby chorej, która nie dba o higienę po skorzystaniu z toalety. Pasożyt żyje w jelitach osoby zakażonej. Jeśli po wypróżnieniu chory/chora osoba nie umyje rąk, a następnie dotyka kolejną osobę – może być dla niej źródłem zakażenia.
2.      Przez zjedzenie nieumytych pokarmów. Gotowanie zabija pasożyta.
3.      Przez wypicie wody z niepewnego źródła lub dzikiego rezerwuaru bez jej uprzedniego ugotowania. Np. z jeziora lub strumienia w czasie campingu. Stosowanie takiej wody do mycia warzyw czy owoców oczywiście nie spełnia swojej roli i także może być źródłem zakażenia.  Cysty (zakaźna postać pasożyta) potrafią przetrwać w zimnej wodzie miesiącami.

Jak objawia się lamblioza?

Choroba przebiega z reguły łagodnie. Układ odpornościowy często sam radzi sobie z pierwotniakami. 50% zakażonych osób eliminuje pasożyty i nie ma żadnych objawów choroby. Ok. 15% osób może wydalać cysty (nawet przez 6 miesięcy), ale pozostawać bezobjawowa. Pozostałe 35-45% rozwija objawy choroby. Dolegliwości są głównym problemem, ale w wielu przypadkach samoistnie ustępują.
Do objawów ostrej lambliozy należą:
- biegunka o nagłym początku, wodnista,
- wzmożona praca jelit (pacjenci często mówią „coś mi jeździ w brzuchu”), wzdęcia, cuchnące gazy
- kurczowe bóle brzucha,
- w 40% przypadków lambliozy dochodzi do wtórnej nietolerancji laktozy, czyli cukru zawartego w mleku krowim. Dlatego spożywanie nabiału może nasilać dolegliwości (nawet u osoby, która wcześniej nie miała takich problemów).
- Nudności i wymioty (rzadziej),
- utrata masy ciała w wyniku powyższych objawów.
- w bardzo rzadkich, masywnych zakażeniach - żółtaczka towarzysząca bólom brzucha

Podsumowując – są to jedynie objawy ze strony przewodu pokarmowego i ew. dróg żółciowych. Objawy pojawiają się 1-2 tygodnie po zakażeniu i utrzymują się z reguły 2-4 tygodni.
Zakłada się, że 16-50% nieleczonych zakażeń przechodzi w fazę przewlekłą. Objawy przewlekłej lambliozy, to:
- luźne stolce,
- tłuszczowe stolce,
- utrata masy ciała,
- niedobory żywieniowe,
- kurczowe bóle brzucha, wzdęcia,
- objawy nietolerancji laktozy (j.w.).

Jak można zdiagnozować chorobę?

Na podstawie testu na obecność pasożyta w próbce kału. Zalecane są testy wykrywające antygeny pasożyta w kale (gł. metodą ELISA), gdyż są bardziej skuteczne niż klasyczne badanie mikroskopowe kału. Badania te nie są natomiast dobrą metodą do oceny skuteczności leczenia, gdyż wykrywają także materiał pochodzący z zabitych pasożytów obecnych w stolcu po leczeniu.

W jaki sposób się leczy lambliozę?

 Jeśli objawy są na tyle doskwierające, że wiodą do lekarza i rozpoznana jest lamblioza, podejmuje się leczenie farmakologiczne. Antybiotyki i leki przeciwpasożytnicze stosowane w leczeniu choroby (gł. metronidazol, tynidazol, albendazol, mebendazol) są bardzo skuteczne, z reguły wystarczy jeden do kilku dni leczenia (w zależności od stosowanego leku).
Cięższe postaci choroby mogą występować u osób z wrodzonymi niedoborami odporności (hipogammaglobulinemia, agammaglobulinemia) oraz z mukowiscydozą.

UWAGA!
Pamiętaj, że u małych dzieci biegunka, czyli podstawowy objaw choroby może szybko doprowadzić do odwodnienia. Zadbaj o odpowiednią podaż płynów, najlepiej specjalnych doustnych płynów nawadniających zawierających potrzebną ilość elektrolitów.

Jeśli nie występują opisane powyżej objawy lambliozy, ale z jakiegoś powodu wykonane zostało badanie i wynik jest dodatni – nie ma potrzeby leczenia. W takiej sytuacji antybiotyk podaje się jedynie dzieciom uczęszczającym do żłobków/przedszkoli; dzieciom w domach dziecka oraz osobom zajmującym się produkcją i sprzedażą żywności. Celem takiego postępowania jest oczywiście zahamowanie rozprzestrzeniania się choroby.
Jeśli występują inne objawy (bóle głowy, niepokój, trudności z koncentracją, zaburzenia snu, zgrzytanie zębami itd.) a nie ma wymienionych powyżej objawów ze strony przewodu pokarmowego - należy poszukać innej przyczyny. Nawet jeśli wynik badania w kierunku lamblii jest dodatni - nie można jednak przeceniać potencjału tych małych pierwotniaków. One lubują się tylko w przewodzie pokarmowym i ew. drogach żółciowych (łączących się bezpośrednio z jelitem).

Jeśli zdiagnozowano u Ciebie lub Twojego dziecka chorobę, zastosowane zostanie leczenie i dolegliwości miną – nie ma potrzeby wykonywania dodatkowych badań.

Co, jeśli po leczeniu dolegliwości utrzymują się lub nawrócą?

Wspomniana nietolerancja laktozy może utrzymywać się jeszcze przez kilka tygodni po wyleczeniu choroby. Stosowanie diety bezlaktozowej może przynieść oczekiwaną poprawę. Co pewien czas (np. co 2 tygodnie) można podejmować próby przywrócenia produktów z laktozą (czyli mlecznych) do diety.
Jeśli pomimo stosowania diety bezlaktozowej dolegliwości utrzymują się dłużej, konieczne może być ponowne wykonanie badań w kierunku lambliozy. Dodatni wynik może oznaczać, że 1) zbyt szybko liczyliśmy na poprawę i badanie pokazuje zabite pierwotniaki; 2) leczenie było nieskuteczne (rzadki scenariusz), albo 3) w międzyczasie doszło do ponownego zakażenia. Trzeba zamienić się w domowego detektywa i zastanowić nad tym, gdzie nasza pociecha ma swoją studnię z lambliami.
Jeśli dolegliwości utrzymują się po leczeniu i badania nie wskazują na przetrwałe ani ponowne zakażenie – należy spojrzeć na problem z nowej perspektywy i poszukać innej przyczyny choroby.

Algorytm przedstawia praktyczne podejście do problemu utrzymujących się dolegliwości po zastosowanym leczeniu lambliozy, podążaj za strzałkami :)

W jaki sposób zapobiec zachorowaniom na lambliozę?

- Myj ręce za każdym razem po skorzystaniu z toalety. Od samego początku wpajaj zasady higieny osobistej swoim dzieciom.
- Myj ręce za każdym razem po zmianie pieluchy dziecku i za każdym razem po dotykaniu kogoś, kto nie potrafi kontrolować swoich czynności fizjologicznych.
- Wyrzucaj zanieczyszczone pieluchy od razu, najlepiej do osobnego kosza.
- Nie pij wody z niepewnych źródeł ani z naturalnych zbiorników wodnych. Ewentualnie wcześniej ją przegotuj.
- Jeśli zdiagnozowano u Ciebie lub Twojego dziecka chorobę, unikaj korzystania z basenów, czy sauny do czasu ustąpienia biegunki i/lub do tygodnia po zakończeniu leczenia. Dzięki temu ocalisz kolejnych nieszczęśników przed zakażeniem.